Λατινοαμερικάνικη Λογοτεχνία και Επανάσταση

Από Δημήτρης Δαμασκηνός , Παρασκευή 6 Μαρτίου 2015 | 8:33 π.μ.

Ο πολιτιστικός σύλλογος: «ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» στα πλαίσια του αφιερώματος στη Λατινική Αμερική με τίτλο: «Έρωτας και Επανάσταση στην Πατρίδα του Σιμόν Μπολιβάρ» (β΄κύκλος) διοργανώνει την Κυριακή, 08 Μαρτίου εκδήλωση-συζήτηση με τίτλο: «Λατινοαμερικάνική λογοτεχνία και Επανάσταση» με ομιλητή τον Κρίτωνα Ηλιόπουλο, μεταφραστή μιας πλειάδας λογοτεχνικών έργων της ισπανόφωνης λογοτεχνίας της Λατινικής Αμερικής και βραβευμένο για τις μεταφράσεις το 2013 με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Ισπανόφωνης Λογοτεχνίας Instituto Cervantes.

Η εκδήλωση – συζήτηση θα γίνει στην αίθουσα του Τ.Ε.Ε. Δυτικής Κρήτης (Νεάρχου 23, Χανιά) στις 7.00μ.μ.

Στο χώρο της εκδήλωσης θα λειτουργήσει βιβλιοπωλείο με αντιπροσωπευτικά έργα της Ισπανόφωνης λογοτεχνίας της Λατινικής Αμερικής που σχετίζονται με το θέμα.

Μεταφράσεις
(2014)	Bolaño, Roberto, 1953-2003, Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική, Άγρα
(2014)	Taibo II, Paco Ignacio, Περαστικός, Άγρα
(2013)	Bolaño, Roberto, 1953-2003, Το τρίτο Ράιχ, Άγρα
(2013)	Bolaño, Roberto, 1953-2003, Φυλαχτό, Άγρα
(2012)	Taibo II, Paco Ignacio, Αντίο Μαδρίτη, Άγρα
(2012)	Bucay, Jorge, Από την άγνοια στη σοφία, Opera
(2012)	Sá-Carneiro, Mário de, Η απολογία του Λούσιο, Νήσος
(2012)	Tusset, Pablo, Πεθαμένοι στα γέλια, Opera
(2012)	Alarcón, Pedro Antonio de, Το καρφί, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
(2011)	Bolaño, Roberto, 1953-2003, 2666, Άγρα
(2011)	Bucay, Jorge, Ο αλυσοδεμένος ελέφαντας, Opera
(2011)	Taibo II, Paco Ignacio, Όταν οι νεκροί χορεύουν, Άγρα
(2010)	Taibo II, Paco Ignacio, Όνειρα συνόρων, Άγρα
(2009)	Chavarría, Daniel, 1933-, Για τα μάτια σου, Opera
(2009)	Taibo II, Paco Ignacio, Ερωτευμένα φαντάσματα, Άγρα
(2009)	Lima Barreto, Afonso Henriques de, Η νέα Καλιφόρνια, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
(2009)	Chirbes, Rafael, Σκηνές κυνηγιού, Άγρα
(2008)	Συλλογικό έργο, 1968, Άγρα
(2008)	Taibo II, Paco Ignacio, Μερικά σύννεφα, Άγρα
(2008)	Bucay, Jorge, Να σου πω μια ιστορία, Opera
(2008)	Tusset, Pablo, Ο άρχοντας των χοιρινών, Opera
(2008)	Frabetti, Carlo, Ο υπερμνήμων, Opera
(2007)	Verissimo, Luis Fernando, Ο Μπόρχες και οι αιώνιοι ουραγκοτάγκοι, Άγρα
(2007)	Martin, Andreu, Όλοι οι ντετέκτιβ λέγονται Φλάναγκαν, Άγρα
(2007)	Taibo II, Paco Ignacio, Στην ίδια πόλη υπό βροχή, Άγρα
(2007)	Frabetti, Carlo, Το εγχειρίδιο του επιτήδειου, Opera
(2007)	Fuentes, Carlos, 1928-2012, Το Κάθισμα του Αετού, Άγρα
(2007)	Azpeitia, Javier, Ύπνος, Opera
(2006)	Espeso, Germán Sánchez, New York Shitty, Opera
(2006)	Taibo II, Paco Ignacio, Με τέσσερα χέρια, Άγρα
(2006)	Madrid, Juan, Προσφορά του καταστήματος, Opera
(2005)	Marcos Subcomandante, Ανήσυχοι νεκροί, Άγρα
(2005)	Taibo II, Paco Ignacio, Και σαν σκιές επιστρέφουμε, Άγρα
(2005)	Chavarría, Daniel, 1933-, Πρίαπος, Opera
(2004)	Frabetti, Carlo, Καταραμένα μαθηματικά, Opera
(2004)	Chavarría, Daniel, 1933-, Το έκτο νησί, Opera
(2003)	Azpeitia, Javier, Η Αριάδνη στη Νάξο, Opera
(2003)	Santis, Pablo de, Μαύρη φιλολογία, Opera
(2003)	Delibes, Miguel, 1920-2010, Ο αιρετικός, Opera
(2003)	Tusset, Pablo, Το καλύτερο που μπορεί να συμβεί σ' ένα κρουασάν, Opera
(2002)	Madrid, Juan, Τίποτα δε γίνεται, Opera
(2002)	Chavarría, Daniel, 1933-, Το κόκκινο στο φτερό του παπαγάλου, Opera
(2001)	Pita, Alfredo, Η σκιά και το ίχνος, Opera
(2001)	Chavarría, Daniel, 1933-, Όλα εδώ πληρώνονται, Opera
(2001)	Díaz Eterovic, Ramon, Τα επτά παιδιά του Σιμενόν, Opera
(2001)	Gamboa, Santiago, Το να χάνεις είναι ζήτημα μεθόδου, Opera
(2000)	Συλλογικό έργο, Luis Buñuel, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2000)	Chavarría, Daniel, 1933-, Κάποτε στη Μαδρίτη, Opera
(2000)	Torres, Maruja, Μια τόσο κοντινή ζεστασιά, Opera
(1999)	Coloane, Francisco, Ακρωτήριο Χορν, Opera
(1999)	Chavarría, Daniel, 1933-, Το μάτι της θεάς, Opera
(1998)	Chavarría, Daniel, 1933-, Αν με ξαναδείτε γράφτε μου, Opera
(1998)	Diez, Rolo, Το κορίτσι ήθελε το φεγγάρι, Opera
(1998)	Coloane, Francisco, Το τελευταίο ναυτάκι, Opera
(1998)	Giardinelli, Mempo, Φλογισμένη σελήνη, Opera
(1998)	Chavarría, Daniel, 1933-, Χαιρετίσματα στο θείο, Opera
(1996)	Valdés, Zoé, Το καθημερινό τίποτα, Opera
(1995)	Coloane, Francisco, Γη του πυρός, Opera
(1994)	Παραμύθια από την Ισπανία, Opera

Ρομπέρτο Μπολάνιο: «2666» μέρες στην Κόλαση

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Ο μεταφραστής Κρίτων Ηλιόπουλος μιλάει για το εκδοτικό γεγονός του 2011

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  29/11/2011

«Χρειάστηκε να περάσουν ακόμα και δυο μέρες για να καταλήξω στην ενδεδειγμένη απόδοση μιας φράσης του στην ελληνική γλώσσα» λέει ο Κρίτων Ηλιόπουλος στο «Βήμα» για τον Χιλιανό Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953-2003). Ο ίδιος αφιέρωσε ένα χρόνο απ” τη ζωή του προκειμένου να μεταφράσει στα ελληνικά, με τη μεγαλύτερη δυνατή συνέπεια, το μυθιστόρημα «2666», το αριστούργημα του συγγραφέα που χαρακτηρίστηκε «Μπόρχες του 21^ου αιώνα» αλλά πέθανε πρόωρα, σε ηλικία 50 ετών, λόγω ηπατικής ανεπάρκειας.

Το «2006» είναι, χωρίς υπερβολή, ένα σκοτεινό έπος, μια σπάνια μυθοπλαστική αποκάλυψη που συνδέει τη βία και την τέχνη, μια αναγνωστική εμπειρία που προκαλεί το δέος. Είναι επιπλέον το εκδοτικό γεγονός της χρονιάς που φεύγει, τουλάχιστον στο πεδίο της μεταφρασμένης λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε στα ισπανικά το 2004 απ” τον εκδοτικό οίκο «Anagrama» της Βαρκελώνης, θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά (σε 1166 σελίδες) απ” τις εκδόσεις Άγρα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου. «Η δομή του βιβλίου είναι αξιοθαύμαστη, ιστορίες μέσα σε ιστορίες, εικόνες μέσα σε εικόνες, τόσο που αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν εν τέλει τα εκατοντάδες πρόσωπα και οι ζωές τους να συνδέονται μεταξύ τους. Είναι εκπληκτικό το πώς καταλήγει εκεί που θέλει ο συγγραφέας» επισημαίνει ο Ηλιόπουλος που μέχρι στιγμής έχει στο ενεργητικό του πάνω από 50 μεταφράσεις, ισπανικής και πορτογαλικής κυρίως λογοτεχνίας.

Οι πολύπλοκες και καθηλωτικές ιστορίες που αφηγείται ο Ρομπέρτο Μπολάνιο οργανώνονται γύρω απ” την φανταστική πόλη Σάντα Τερέζα στα σύνορα Η.Π.Α – Μεξικού όπου καθημερινά δολοφονούνται με μυστηριώδη τρόπο νεαρές κοπέλες. «Ο συγγραφέας βασίζεται σε γεγονότα, κάνει μυθοπλασία και στο τέλος δίνει μια εξήγηση για την πραγματικότητα απολύτως αληθοφανή» συνεχίζει ο Ηλιόπουλος. Στην ουσία πρόκειται για την πραγματική πόλη Χουάρες του Μεξικού που άρχισε ν” απασχολεί την κοινή γνώμη απ” το 1993 όταν εκεί, στα σύνορα της ανομίας και της βαρβαρότητας, άρχισαν ν” αγνοούνται φτωχές εργάτριες. Με αφορμή τα εκατοντάδες θύματα ένας πραγματικός καλλιτέχνης αποδεικνύει ότι το μυθιστόρημα ως είδος επιδέχεται ουσιαστική «διεύρυνση» παρότι αρκετοί έχουν σπεύσει μέχρι σήμερα να το κηδέψουν πολλές φορές.

«Είναι περίπλοκος συγγραφέας. Σοκάρει τον μεταφραστή αλλά και τον αναγνώστη» παραδέχεται ο Ηλιόπουλος που έχει μεταφράσει επιπλέον τα περισσότερα βιβλία του Μεξικανού Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο II (Άγρα) αλλά και το σύνολο των έργων του Ουρουγουανού Ντανιέλ Τσαβαρία (Opera) στην ελληνική γλώσσα. «Ο Μπολάνιο δεν έχει τόσο ιδιόμορφο ύφος αλλά η γλώσσα του είναι ανατρεπτική σε πολλά σημεία, εκεί που χρησιμοποιεί λ.χ. τοπικές διαλέκτους, εκεί που η σύνταξή του γίνεται απολύτως σουρεαλιστική. Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν πίστευα στα μάτια μου απ” αυτά που διάβαζα» εξηγεί ο μεταφραστής καθώς μας περιγράφει μια σκηνή ντανταϊστικής έμπνευσης απ” το βιβλίο όπου ο καθηγητής φιλοσοφίας Όσκαρ Αμαλφιτάνο (εμφανίζεται στο δεύτερο κεφάλαιο) κρεμάει στο σχοινί της μπουγάδας του ένα βιβλίο με παράξενα γεωμετρικά σχήματα που εμφανίστηκε μυστηριωδώς ανάμεσα στα δικά του. Περιμένει να δει αν και κατά πόσο θα το επηρεάσουν οι δυνάμεις της φύσης! Ο καθηγητής, παντρεμένος με μια ανισόρροπη γυναίκα, φοβάται ότι η νεαρή κόρη του Ρόσα θα είναι το επόμενο θύμα σ” αυτό το ποτάμι του αίματος που κυλάει στη Σάντα Τερέζα.

Ο συγγραφέας σχεδίαζε, όσο ήταν ακόμα στη ζωή, να εκδώσει σε πέντε ξεχωριστά βιβλία αυτά που κατέληξαν να είναι τα πέντε κεφάλαια του «2666». Τελικά, και έπειτα από ανάγνωση και μελέτη του έργου του, καθώς και των σχετικών υλικών που είχε αφήσει ο συγγραφέας στον Ιγνάσιο Ετσεβαρία (φίλος του Μπολάνιο που ο ίδιος υπέδειξε ως διαχειριστή και σύμβουλο επί λογοτεχνικών ζητημάτων), προέκυψε μια διαφορετική άποψη. Οι κληρονόμοι του συγγραφέα, από σεβασμό στην αξία του έργου του – μαζί με τον εκδότη του Χόρχε Εράλδε – αποφάσισαν «ν” αλλάξουμε την απόφαση του Ρομπέρτο και να κυκλοφορήσει το «2666» σε όλη του την έκταση, όπως θα είχε κάνει και ο ίδιος εάν δεν διαφαινόταν η χειρότερη των πιθανοτήτων στην εξέλιξη της υγείας του».

Το «2666» ξεκινά, με τέσσερις ευρωπαίους κριτικούς λογοτεχνίας που αποκτούν τέτοια εμμονή με το έργο ενός άγνωστου γερμανού συγγραφέα ονόματι Αρτσιμπόλντι (πιθανότατα απ” τον Ιταλό ζωγράφο της Αναγέννησης Τζουζέπε Αρτσιμπόλντο που έφτιαχνε γκροτέσκες προσωπογραφίες χρησιμοποιώντας από φρούτα και λουλούδια μέχρι εργαλεία και ζώα) που αρχίζουν να τον ψάχνουν και έτσι καταλήγουν στην Σάντα Τερέζα. Μετά, στο τρίτο κεφάλαιο ακολουθούμε τον μαύρο αμερικανό δημοσιογράφο Όσκαρ Φέιτ. Ένα περιοδικό που ασχολείται με θέματα που αφορούν τους αφροαμερικανούς στέλνει τον Φέιτ στη Σάντα Τερέζα για να καλύψει έναν αγώνα πυγμαχίας μολονότι είναι άσχετος με το άθλημα.

Μοιραία αυτός στρέφει το ενδιαφέρον του στα «Εγκλήματα», όπως επιγράφεται το τέταρτο κεφάλαιο. «Είναι σοκαριστικό! Ο Μπολάνιο, με ψυχρό δημοσιογραφικό τρόπο, απαριθμεί τις εκατοντάδες δολοφονίες όχι μόνο των νεαρών γυναικών στη Σάντα Τερέζα απ” το 1993 μέχρι το 1997, αλλά και τόσων άλλων, γέρων και παιδιών. Είναι σαν να είσαι εκεί μπροστά και να τα παρακολουθείς όλα αυτά, ή να τα διαβάζεις για πρώτη φορά σε εφημερίδα ή να τα βλέπεις σε ένα τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων και να μένεις άναυδος. Από ένα σημείο και μετά κάνεις μια δραματική διαπίστωση, αρχίζεις να πιστεύεις ότι έχεις αποκτήσει ένα είδος ανοσίας απέναντι στη βία, ότι την συνηθίζεις τόσο πολύ και στο τέλος δε σου μένει τίποτα άλλο παρά να αποδεχθείς την απόλυτη κατάθλιψη» υπογραμμίζει ο μεταφραστής.

Στο τελευταίο μέρος «Αρτσιμπόλντι» του «2666» (το μυθιστόρημα κέρδισε το Βραβείο του Κύκλου των Κριτικών στην Αμερική το 2008, χρονιά που εκδόθηκε στα αγγλικά και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές) αποκαλύπτεται η πραγματική ταυτότητα του περιθωριακού συγγραφέα. Πρόκειται για τον Χανς Ράιτερ (γεννημένος το 1920 στην Πρωσία) ο οποίος από ένας απλός στρατιώτης του Ανατολικού Μετώπου εξελίσσεται σ” έναν συγγραφέα που φτάνει να διεκδικεί το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Ο Μπολάνιο στο τελευταίο μέρος γράφει για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το ναζισμό, κλείνει τους λογαριασμούς του με την Ιστορία που μοιάζει με λάκκο όπου στοιβάζονται πτώματα. «Στο τελευταίο κεφάλαιο αναδύονται ξεκάθαρα τα δυο βασικά θέματα του βιβλίου: η βία της ζωής και η Τέχνη. Ακόμα και τότε πάντως αναρωτιόμαστε πώς κατέληξαν όλα αυτά, όλοι αυτοί οι άνθρωποι στη Σάντα Τερέζα. Ο συγγραφέας προσπάθησε να γράψει ένα μυθιστόρημα που να περιλαμβάνει τα πάντα και σ” αυτό το δύσκολο εγχείρημα, κατά τη γνώμη μου, τα κατάφερε» καταλήγει ο Κρίτων Ηλιόπουλος που έχει ολοκληρώσει κι έναν άλλο μεταφραστικό άθλο, το magnum opus του Μεξικανού Κάρλος Φουέντες «Terra Nostra» (σύμφωνα με τον προγραμματισμό των εκδόσεων Άγρα θα το διαβάσουμε μέσα στο 2012).

Οι εκδόσεις «Άγρα», που μέχρι στιγμής έχουν εκδώσει δυο συλλογές διηγημάτων του συγγραφέα «Πουτάνες φόνισσες» (2008) και «Τηλεφωνήματα» (2009), εξασφάλισαν τα δικαιώματα για άλλα τέσσερα βιβλία του Ρομπέρτο Μπολάνιο στην ελληνική γλώσσα από ένα αρχείο που βγάζει θησαυρούς: το πλέον πρόσφατο «Το τρίτο Ράιχ» (που δημοσίευσε φέτος σε συνέχειες το αμερικανικό περιοδικό «The Paris Review» και κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες στις Η.Π.Α απ” τον οίκο «Farrar, Straus and Giroux»), «Το παγοδρόμιο», «Η Ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική» και το «Φυλαχτό».

Το Φυλαχτό, Roberto Bolaño

Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος, Eκδόσεις Άγρα

Γράφει: Αντώνης Ν. Φράγκος – Λογοτεχνία + Ποίηση – 16/11/2014

Το Φυλαχτό, Roberto Bolaño

Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος, Eκδόσεις Άγρα

Κεντρική φωτογραφία: από τη σφαγή στο Τλατελόλκο, 2 Οκτωβρίου 1968 [ http://javiersoriano.com/]

Μάστορας της παραίσθησης και μέγιστος παραμυθάς, ο Ρομπέρτο Μπολάνιο αφορμάται από την εισβολή του στρατού στο Αυτόνομο Εθνικό Πανεπιστήμιο του Μεξικού, τον Σεπτέμβρη του 1968. Η παραβίαση του ασύλου ήταν η προειδοποιητική επιχείρηση: λίγες ημέρες μετά, πριν την έναρξη της Ολυμπιάδας, η απολυταρχική κυβέρνηση του Δίας Ορδάς θα προωθούσε ελεύθερους σκοπευτές πάνω από την τεράστια διαδήλωση στη συνοικία Τλατελόλκο και δεκάδες νεκροί θα γέμιζαν την πλατεία των Τριών Πολιτισμών.

Στο καταλυμένο πανεπιστήμιο και ενώ στρατιώτες συλλαμβάνουν φοιτητές και καθηγητές, η Αουξίλιο Λακουτύρ εγκλωβίζεται στην τουαλέτα του 4^ου ορόφου και περνά δώδεκα ημέρες εκεί, φοβούμενη  να εγκαταλείψει την κρυψώνα της. Όλο αυτόν τον καιρό συλλογίζεται και φαντασιώνει υπό την πνευματική καθοδήγηση του συγγραφέα. Από εδώ και πέρα το λόγο έχει η αισθητική των φράσεων, ο σουρεαλισμός αλλά και ο μαγικός ρεαλισμός -η Αουξίλιο Λακουτύρ είναι η Μητέρα της Μεξικάνικης ποίησης.

Ο μπορχικός Μπολάνιο απογειώνει την πρωταγωνίστρια σε παράλληλα και αλληλοτεμνόμενα σύμπαντα παρέα με φανταστικούς και αληθινούς ποιητές και λογοτέχνες. Περισσότερο, όμως, την μπλέκει με τον Αρτούρο Μπελάνο που είναι ο ίδιος ο συγγραφέας, χαρακτήρας που έχει εμφανισθεί και σε προηγούμενα έργα του, όπως βέβαια και η Λακουτύρ για να φανεί πως η γραφή είναι μια συνεχής διεργασία ανάμεσα στα αυτοτελή έργα.

Ο Μπολάνιο αποτελεί τον κύριο εκφραστή της νέας γενιάς λατινοαμερικανών λογοτεχνών, -νέας, σχετικά με τα ιερά τέρατα,  Μπόρχες και Μάρκες που έδρασαν τις δεκαετίες ’50- ’60. Θεωρείται κεντρικός εκπρόσωπος της λεγόμενης «λογοτεχνίας της εκκεντρικότητας» αλλά και του προηγηθέντος υπορεαλιστικού ποιητικού κινήματος, στο Μεξικό, που ίδρυσε μαζί με τον Μάριο Σαντιάγο.

Περισσότερο ντανταϊστής από τους ομότεχνούς του -ίσως ο Αργεντινός Σεσάρ Άϊρα Βαράμο να τον συναγωνίζεται- εστιάζει ενίοτε τις αφορμές  του σε πολιτικά γεγονότα, όπως έκανε και στο «Μακρινό  Αστέρι» με τον Χιλιανό βασανιστή Αλβέρτος Ρουίς- Τάγλε, για να μιλήσει βιωματικά και να πλέξει το φανταστικό γαϊτανάκι των καταστάσεων του. Διότι, ενόσω η Αουξίλιο είναι παγιδευμένη στη τουαλέτα του πανεπιστήμιου η σκέψη της παραληρεί, απογειώνεται και εισχωρεί στις νύχτες της πόλης του Μεξικού, στα μπαράκια και στα κακόφημα μέρη, συναντά ποιητές και ζωγράφους, ηρωϊκές μορφές, σαλούς και «πούστηδες». Κοιμάται με διάφορους και μπλέκει σε καυγάδες και σε όνειρα δικά της και άλλων ενώ κατεβαίνει όλο και πιο χαμηλά την κοινωνική κλίμακα. Καθόλου τυχαία πορεία καθώς και ο Μπολάνιο, πλάνητας για μεγάλο διάστημα της ζωής του, έκανε δεκάδες δουλειές -σερβιτόρος, λαντζέρης, νυχτοφύλακας, σκουπιδιάρης και βαστάζος μερικές από αυτές. Γράφει εκ πείρας εκφράζοντας αισθητικά το μικρό και ταπεινό ενώ το εμβαπτίζει στην φωτιά της ποιητικής έκφρασης. Μια συνεχής εναλλαγή εικόνων και καταστάσεων, γνωστά ονόματα, επινοημένα ονόματα και άλλα, ελαφρώς παραποιημένα, ο μπορχικός λαβύρινθος είναι πάντοτε παρών.

Τόσα πολλά σε τόσο λίγο, είναι, μάλλον, η πιο δόκιμη έκφραση όσον αφορά στην λογοτεχνική προσφορά του Μπολάνιο. Πέθανε το 2003 έχοντας ήδη στο ενεργητικό του τέσσερεις συλλογές διηγημάτων, έντεκα  μυθιστορήματα και πέντε ποιητικές συλλογές με τον κύριο κορμό του έργου του να έχει εκδοθεί την τελευταία του δεκαετία.