Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου - "Επίκαιρα"

Την παραμονή της 11ης Σεπτεμβρίου ο Μπαράκ Ομπάμα διέβη τον Ρουβίκωνα, επαναφέροντας την πολιτική ατμόσφαιρα της Αμερικής στο σημείο που την είχε αφήσει ο χρεοκοπημένος προκάτοχός του, Τζορτζ Μπους. Ο πρώτος μαύρος Πρόεδρος της Αμερικής, που μπήκε στον Λευκό Οίκο με σημαία τον τερματισμό της διαρκούς αιμορραγίας στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, έδεσε και πάλι το κομμένο νήμα του «πολέμου κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας», ανακοινώνοντας μια καινούρια στρατιωτική εκστρατεία χωρίς ημερομηνία λήξης, την οποία θα κληροδοτήσει στον διάδοχό του.

Το πρόσχημα αυτή τη φορά είναι διαφορετικό, καθώς το φάντασμα της Αλ Κάιντα έχει εκτοπιστεί από τον καινούριο δαίμονα της Αμερικής, τους τζιχαντιστές της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία (ISIS). Ωστόσο, οι ομοιότητες ουσίας ανάμεσα στους τυχοδιωκτισμούς του θερμοκέφαλου Μπους και στις νέες περιπέτειες του ανθρώπου που ξεκίνησε την προεδρική του θητεία με ένα εξοργιστικά πρόωρο βραβείο Νόμπελ για την Ειρήνη αποδεικνύονται, αλίμονο, πολύ ισχυρότερες από τις διαφορές ύφους.

Όπως ο Μπους, έτσι και ο Ομπάμα βάζει την Αμερική να εμπλακεί σε έναν πόλεμο με ένα τέρας... δικής της κατασκευής. Είναι πασίγνωστο ότι η Αλ Κάιντα του Οσάμα μπιν Λάντεν αναπτύχθηκε χάρη στη γενναιόδωρη βοήθεια της Cl Α προς τους μουτζαχεντίν, που μάχονταν το απολύτως κοσμικό φιλοσοβιετικό καθεστώς του Αφγανιστάν. Αντίστοιχα, το ISIS του Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκάντι βρήκε έδαφος να αναπτυχθεί μόνο μετά την ανατροπή του επίσης απολύτως κοσμικού μπααθικού καθεστώτος του Ιράκ από τους Αμερικανούς και ενισχύθηκε αφειδώς από τους περιφερειακούς συμμάχους των ΗΠΑ -Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ και Τουρκία- στον αγώνα εναντίον ενός άλλου απολύτως κοσμικού και φιλορωσικού καθεστώτος, εκείνου του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία.

Ο Τζορτζ Μπους εκμεταλλεύτηκε το εθνικό σοκ που προκάλεσαν οι επιθέσεις της Αλ Κάιντα στους Δίδυμους Πύργους και το Πεντάγωνο για να κηρύξει πόλεμο στο Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν. Αντίστοιχα, ο Μπαράκ Ομπάμα εκμεταλλεύεται το κύμα οργής για τους αποτρόπαιους αποκεφαλισμούς ομοεθνών του από το ISIS ώστε να εξαπολύσει επιθέσεις μέσα στη Συρία και να ενισχύσει τη λεγάμενη «μετριοπαθή» -διάβαζε φιλοαμερικανική και, πάντως, ένοπλη- αντιπολίτευση εναντίον του Μπασάρ αλ Ασαντ.


Αν στόχος των ΗΠΑ ήταν πραγματικά η εξουδετέρωση του σουνιτικού ISIS, τότε η κυβέρνηση Άσαντ, όπως και το σιιτικό Ιράν που τον στηρίζει, θα ήταν οι πιο χρήσιμοι σύμμαχοί τους. Φαίνεται όμως ότι στους κόλπους του αμερικανικού κατεστημένου επικράτησαν οι πιο σκληροπυρηνικές (και φιλοϊσραηλινές) απόψεις, που εννοούν να χρησιμοποιήσουν τον ISIS ως πρόσχημα για μια νέα τυχοδιωκτική εκστρατεία εναντίον του Άσαντ και, εμμέσως, του Ιράν, το οποίο οι εν λόγω κύκλοι ιεραρχούν ως τον υπ' αριθμόν ένα κίνδυνο για τα συμφέροντά τους στην περιοχή.

Το αστείο είναι ότι η εκπαίδευση των «μετριοπαθών» αντιπάλων του Άσαντ ανατίθεται στη... Σαουδική Αραβία, βασική μήτρα του πιο σκληροπυρηνικού ισλαμικού φονταμενταλισμού στην περιοχή, η οποία είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της Αλ Κάιντα και από την οποία προέρχονταν οι περισσότεροι εκ των αεροπειρατών της 11 ης Σεπτεμβρίου.

Οι αναλογίες με τον Μπους και τους νεο-συντηρητικούς συνεργάτες του δεν σταματούν εδώ. Οπως ο προκάτοχός του, έτσι και ο Μπαράκ Ομπάμα ετοιμάζεται να εξαπολύσει πλήγματα στο εσωτερικό ενός ανεξάρτητου κράτους χωρίς εξουσιοδότηση του ΟΗΕ - εξουσιοδότηση την οποία ασφαλώς δεν επρόκειτο να αποσπάσει λόγω της κατηγορηματικής αντίθεσης Ρωσίας και Κίνας. Για άλλη μια φορά η Αμερική αναλαμβάνει με το έτσι θέλω τον ρόλο του μοναδικού αστυνόμου, δικαστή και δήμιου της ανθρωπότητας.

Χειρότερα κι από τον ίδιο τον Μπους, ο Ομπάμα εμπλέκει τη χώρα του σε πόλεμο χωρίς ρητή εξουσιοδότηση του Κογκρέσου, κάτι που προκάλεσε την αγανάκτηση ακόμη και των φιλικών έναντι του Αμερικανού Προέδρου New York Times, που, ούτε λίγο ούτε πολύ, τον κατήγγειλαν για συνταγματικό πραξικόπημα (βλέπε κύριο άρθρο της εφημερίδας ανήμερα της 11 ης Σεπτεμβρίου). Η αλήθεια είναι ότι σ' αυτό το πραξικόπημα ο Ομπάμα είχε συνένοχους τους ηγέτες του Κογκρέσου, Ρεπουμπλικάνους και Δημοκρατικούς, οι οποίοι έδειξαν επονείδιστη πολιτική δειλία: καθώς φοβούνταν να πάρουν θέση μόλις δύο μήνες πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο, προτίμησαν να δώσουν λευκή επιταγή στον Ομπάμα και να περιμένουν πώς θα εξελιχθεί η στρατιωτική του περιπέτεια προτού τοποθετηθούν εκ του ασφαλούς.

Αντί να υποδηλώνει ένα μακιαβελικό σχέδιο παγκόσμιας κυριαρχίας μιας παντοδύναμης Αμερικής, όπως εκτιμούν ορισμένοι, η σισύφεια επανάληψη του ίδιου προτύπου προδίδει την εντεινόμενη κρίση της αμερικανικής ηγεμονίας, που υποχρεώνει την Ουάσιγκτον να παρασύρεται κάθε τόσο σε έναν καινούριο, πολυδάπανο πόλεμο για να διαχειριστεί τα αδιέξοδα και να αντιμετωπίσει τους νέους εχθρούς που δημιούργησε ο προηγούμενος πόλεμος. Τίποτα δεν δείχνει ότι ο Μπαράκ Ομπάμα διαθέτει μια στοιχειωδώς συνεκτική στρατηγική στη νέα περιπέτειά του, η οποία προσκρούει σε σοβαρότατες αντιφάσεις και αντιστάσεις ήδη εν τη γενέσει της.

Πρώτα απ' όλα, είναι αδύνατον να εκπορθηθεί ο ISIS από τις τεράστιες εκτάσεις και τις μεγάλες πόλεις που ελέγχει στη Συρία και το Ιράκ αποκλειστικά και μόνο με βομβαρδισμούς μη επανδρωμένων αεροπλάνων. Η αναλογία, την οποία χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Ομπάμα με τα προηγούμενα της Υεμένης και της Σομαλίας, θα ακουγόταν αστεία, αν δεν ήταν τραγική: εκεί οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί το μόνο που καταφέρνουν είναι να σκοτώνουν πού και πού κάποιον ισλαμιστή πολέμαρχο, αφήνοντας τις δύο διαλυμένες χώρες στο έλεος εκατοντάδων άλλων πολέμαρχων και φονταμενταλιστών κάθε θρησκευτικής και φυλετικής προέλευσης. Η εκδίωξη του ISIS προϋποθέτει κάποια στιγμή μεγάλες επιχειρήσεις χερσαίων δυνάμεων σε πυκνοκατοικημένες πόλεις - μια πολύ αιματηρή υπόθεση, στην οποία δεν εννοούν να εμπλακούν οι Αμερικανοί. Ωστόσο, ιρακινός στρατός ουσιαστικά δεν υπάρχει και ούτε οι υποστηριζόμενες από το Ιράν σιιτικές πολιτοφυλακές ούτε οι αντίστοιχες δυνάμεις των Κούρδων «πεσμεργκά» μπορούν να καλύψουν το κενό.

Το κυριότερο, η εξουδετέρωση του ISIS προϋποθέτει όχι μόνο στρατιωτικές, αλλά και πολιτικές λύσεις, που δεν φαίνονται στον ορίζοντα. Οι τζιχαντιστές βρήκαν υποστήριξη από μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού στις πόλεις που κατέλαβαν γιατί οι ομόθρησκοί τους σουνίτες Άραβες τους είδαν σαν λύτρωση απέναντι στη σιιτική κυβέρνηση Μαλίκι στο Ιράκ, η οποία τους καταπίεζε αγρίως. Για να αδειάσει τις δεξαμενές κοινωνικής υποστήριξης του ISIS, η νέα, εξαιρετικά εύθραυστη κυβέρνηση του Χάιντερ αλ Αμπάντι στη Βαγδάτη πρέπει να δώσει στους σουνίτες εκτεταμένη αυτοδιοίκηση και δικές τους δυνάμεις ασφαλείας, κατά το πρότυπο του ιρακινού Κουρδιστάν. Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται για την ώρα άκρως απίθανο.

Τέλος, η εκστρατεία του Ομπάμα δυσκολεύεται πάρα πολύ να βρει αξιόλογους συμμάχους και περιφερειακά στηρίγματα. Γερμανία και Βρετανία δήλωσαν ευθύς εξαρχής ότι δεν πρόκειται να στείλουν στρατεύματα ούτε να συμμετάσχουν σε αεροπορικούς βομβαρδισμούς, ενώ η Γαλλία δήλωσε πως για οποιαδήποτε δράση εντός συριακού εδάφους απαιτείται απόφαση του ΟΗΕ. Από την πλευρά της, η Τουρκία αρνήθηκε ακόμη και να επιτρέψει τη χρησιμοποίηση των αμερικανικών βάσεων που φιλοξενεί εναντίον του ISIS, αφενός μεν γιατί οι τζιχαντιστές κρατούν σαράντα εννέα Τούρκους ομήρους από τότε που κατέλαβαν το τουρκικό προξενείο στη Μοσούλη, αφετέρου δε γιατί η Άγκυρα φοβάται ότι τα όπλα που θα πηγαίνουν στους Κούρδους για να πολεμήσουν τον ISIS θα καταλήξουν στο ΡΚΚ και θα στραφούν κάποια στιγμή εναντίον της.

Μ'αυτά και μ'αυτά, τίποτα δεν προοιωνίζεται ότι ο καινούριος «μακρύς πόλεμος» της Αμερικής θα έχει καλύτερη τύχη από τους προηγούμενους.