Του Σταύρου Λυγερού - ¨Επίκαιρα"

Η ανελαστική στάση που τηρεί η τρόικα στις διαπραγματεύσεις που πραγματοποιούνται αυτές τις ημέρες επιβεβαιώνει ότι ο κόμπος φτάνει στο χτένι.
Η απροθυμία του ευρωιερατείου να διευκολύνει πολιτικά την κλυδωνιζόμενη κυβέρνηση δεν οφείλεται σε κάποιου είδους πολιτική αντιπάθεια προς τους Σαμαρά και Βενιζέλο. Το αντίθετο, μάλιστα. Στο Βερολίνο έχουν επίγνωση ότι τόσο υπάκουη κυβέρνηση δεν πρόκειται να ξαναϋπάρξει στην Αθήνα. Θεωρούν, όμως, ότι δεν έχουν περιθώρια να κάνουν εκπτώσεις στην Ελλάδα. Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε ένα πολιτικό προηγούμενο που θα υπονόμευε το δόγμα της μονοδιάστατης λιτότητας.

Ο Σαμαράς πηγαίνει στο Βερολίνο για να διαπραγματευτεί πολιτικά με τη Μέρκελ ένα συμβιβασμό στις τρέχουσες συζητήσεις με την τρόικα και κυρίως μία σαφή δέσμευση για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Το επιχείρημα του είναι ότι η κυβέρνηση του έχει επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα. Υπενθυμίζουμε ότι πριν από ένα χρόνο το Eurogroup είχε θέσει ως προϋπόθεση για να συζητήσει μια νέα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους την ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος.

Το πρωτογενές πλεόνασμα είναι προϊόν πρωτοφανών πρακτικών. Εκτός από την επιβολή νέων αφόρητων φόρων, εκτός από την κατά κανόνα οριζόντια περικοπή δημοσίων δαπανών, ψαλίδισαν και τις δημόσιες επενδύσεις. Στο οκτάμηνο του 2013 οι δημόσιες επενδύσεις είναι κατά 1,3 δις ευρώ λιγότερες από το ποσό που προβλέπει το ίδιο το Μνημόνιο. Το κόστος αυτής της περικοπής αντιστοιχεί σε μια μείωση του ΑΕΠ πάνω από μισή μονάδα, σύμφωνα με πολύ συντηρητικούς υπολογισμούς.

Σαν να μην έφταναν αυτά, παραβίασαν τη δέσμευση τους ότι μέχρι το τέλος του 2013 θα έχουν εξοφλήσει όλες τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου. Αν και ως συνολικό ποσό οι οφειλές αυτές έχουν μειωθεί κατά περίπου 2 δις από το τέλος του 2012, τον Αύγουστο του 2013 ανέρχονταν σε 6,159 δις ευρώ. Με άλλα λόγια, η μερική στάση πληρωμών του Δημοσίου συνεχίζεται. Αν το Δημόσιο ήταν συνεπές στις υποχρεώσεις του στο οκτάμηνο του 2013, αντί για το μικρό πρωτογενές πλεόνασμα, θα είχε καταγραφεί πρωτογενές έλλειμμα 2,458 δις ευρώ.
Η τρόικα, βεβαίως, έχει επίγνωση ότι το πρωτογενές πλεόνασμα είναι πλασματικό. Ο λόγος που το αναγνωρίζει είναι ότι το ευρωιερατείο έχει ανάγκη να δείξει στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη πως η μονοδιάστατη λιτότητα φέρνει και θετικά αποτελέσματα. Η Ελλάδα, άλλωστε, είχε εξαρχής μετατραπεί στο πειραματόζωο της κρίσης του ευρώ.

Αυτή την περίοδο, οι Σαμαράς και Βενιζέλος διαβεβαιώνουν ότι δεν θα λάβουν νέα οριζόντια μέτρα, ακόμα και εάν η απόφαση τους αυτή οδηγήσει σε αδιέξοδο τις συνομιλίες με την τρόικα. Το σχέδιο του προϋπολογισμού, όμως, είναι αποκαλυπτικό. Σε σύγκριση με το 2013 προβλέπει μείωση των δημοσίων δαπανών κατά 3,1 δις ευρώ. Οι δραστικές και κατά κανόνα οριζόντιες μειώσεις των δημοσίων δαπανών τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουν κατεδαφίσει το όποιο κοινωνικό κράτος και έχουν αποδυναμώσει σημαντικές λειτουργίες του κράτους. Σε αυτές τις συνθήκες, είναι προφανές ότι η νέα μείωση θα επιδεινώσει μια ήδη δραματική κατάσταση.

Προβλέπεται και αύξηση των δημοσίων εσόδων κατά 2,5 δις, πάντα σε σύγκριση με το 2013. Από πού, άραγε, θα προκύψουν τα πρόσθετα αυτά έσοδα; Ακόμα και στη μάλλον απίθανη περίπτωση που επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ το 2014 κατά 0,6%, και πάλι τα προβλεπόμενα έσοδα δεν μπορούν να αντληθούν από την αύξηση των εισοδημάτων. Με άλλα λόγια, θα αντληθούν με υπερφορολόγηση.

Η αύξηση των δημοσίων εσόδων το τελευταίο διάστημα οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το Δημόσιο μπορεί πλέον να αφαιρεί από τους τραπεζικούς λογαριασμούς των φορολογουμένων τα ποσά ληξιπρόθεσμων οφειλών, ενώ επικρέμαται και η απειλή της φυλάκισης. Όταν το κράτος επιστρατεύει την εξουσία του για να εισπράξει, ο φορολογούμενος κατά κανόνα υποχρεώνεται να θέσει σε προτεραιότητα την πληρωμή των οφειλών του προς το Δημόσιο. Για πόσο όμως; Οι αποταμιεύσεις των μικρομεσαίων εξανεμίζονται για να χρηματοδοτήσουν τη διαβίωση αλλά και την πληρωμή φόρων που δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το συρρικνωμένο εισόδημα.

Τα δημόσια έσοδα είναι υγιή, με την έννοια ότι έχουν διάρκεια, μόνο όταν προέρχονται από μια λογική φορολόγηση των εισοδημάτων και της κατανάλωσης, εάν, δηλαδή, προέρχονται από τον παραγόμενο πλούτο. Τα δημόσια οικονομικά δεν μπορεί να είναι υγιή όταν η πραγματική οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση ασφυξίας. Η λεηλασία της ιδιωτικής περιουσίας μέσω της υπερφορολόγησης μόνο προσωρινά μπορεί να λύσει το δημοσιονομικό πρόβλημα. Βιώσιμη λύση μπορεί να προκύψει μόνο εάν σπάσει ο φαύλος κύκλος της ύφεσης, εάν η πραγματική οικονομία ορθοποδήσει και αποκτήσει αναπτυξιακή δυναμική. Η ασκούμενη πολιτική της μονοδιάστατης λιτότητας, όμως, κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση.